ISO là gì? – Nguồn gốc của ISO

ISO là tên viết tắt của Tổ chức Quốc tế về tiêu chuẩn hoá (International Organization for Standardization). Tổ chức được thành lập vào năm 1946 và chính thức hoạt động vào ngày 23/2/1947. Mục tiêu của tổ chức là xây dựng các tiêu chuẩn về sản xuất, thương mại và thông tin.

Bối cảnh

Tổ chức có trụ sở ở Geneva (Thuỵ sĩ) và là một tổ chức Quốc tế chuyên ngành có các thành viên là các cơ quan tiêu chuẩn Quốc gia của 111 nước. Tổ chức có khoảng 180 Uỷ ban kỹ thuật (TC) chuyên dự thảo các tiêu chuẩn trong từng lĩnh vực. ISO lập ra các tiêu chuẩn trong mọi ngành trừ công nghiệp chế tạo điện và điện tử.

Các nước thành viên sẽ lập ra các nhóm tư vấn kỹ thuật nhằm cung cấp tư liệu đầu vào cho các Uỷ ban kỹ thuật và đó là một phần của quá trình xây dựng tiêu chuẩn. Tổ chức Quốc tế về tiêu chuẩn hoá tiếp nhận tư liệu của đầu vào từ các Chính phủ các ngành và các bên liên quan trước khi ban hành một tiêu chuẩn.

Sau khi tiêu chuẩn dự thảo được các nước thành viên chấp thuận, nó được công bố là Tiêu chuẩn Quốc tế. Sau đó mỗi nước lại có thể chấp nhận một phiên bản của tiêu chuẩn đó làm Tiêu chuẩn quốc gia của mình.Tuỳ theo từng nước, mức độ tham gia xây dựng các tiêu chuẩn sẽ có khác nhau, ở một số nước, tổ chức tiêu chuẩn hoá là các cơ quan chính thức hay bán chính thức của Chính phủ. Tại Việt Nam, tổ chức tiêu chuẩn hoá là Tổng cục Tiêu chuẩn – Đo lường – Chất lượng, thuộc Bộ Khoa học – Công nghệ và Môi trường.

Vì sao lại đặt tên là “ISO”?

ISO là tên viết tắt của Tổ chức Quốc tế về Tiêu chuẩn hoá, đây là một tổ chức có tính liên minh trên toàn thế giới với 140 quốc gia thành viên. Đây là một tổ chức phi chính phủ, được thành lập vào năm 1947.

Tổ chức Quốc tế này có nhiệm vụ là thúc đẩy sự phát triển tiêu chuẩn hoá và những công việc có liên quan đến quá trình này. Nhằm mục đích tạo thuận lợi cho hoạt động trao đổi hàng hoá và dịch vụ giữa các quốc gia khác nhau trên thế giới.

Mục đích của các tiêu chuẩn ISO là tạo điều kiện cho các hoạt động trao đổi hàng hoá và dịch vụ trên toàn cầu trở nên dễ dàng, tiện dụng hơn và đạt được hiệu quả. Tất cả các tiêu chuẩn do ISO đặt ra đều có tính chất tự nguyện. Tuy nhiên, thường các nước chấp nhận tiêu chuẩn ISO sẽ coi nó có tính chất bắt buộc. Quá trình tiêu chuẩn hoá cũng góp phần thúc đẩy sự hợp tác giữa các quốc gia trên các lĩnh vực trí tuệ, khoa học, công nghệ và hoạt động kinh tế.

Tên của ISO

Nhiều người nhận thấy sự không tương ứng trong việc dùng danh từ đầy đủ là International Organization for Standardization và từ viết tắt là ISO, theo đúng thứ tự thì lẽ ra từ viết tắt phải là IOS.

Trên thực tế “ISO” là một từ gốc Hi Lạp, có nghĩa là công bằng. Iso- cũng là tiếp đầu ngữ của một số thành ngữ.

Ví dụ: isometric chỉ sự tương đương về đơn vị đo lường hoặc kích thước, isonomy chỉ sự công bằng của pháp luật hay của công dân trước pháp luật. Sự liên hệ về mặt ý nghĩa giữa “equal” – công bằng với “standard” – tiêu chuẩn là điều dẫn dắt khiến cho cái tên ISO được chọn cho Tổ chức Quốc tế về Tiêu chuẩn hoá.

Hơn nữa, cái tên ISO cũng được dùng phổ biến trên toàn thế giới để biểu thị tên của tổ chức, tránh việc dùng tên viết tắt được dịch ra từ những ngôn ngữ khác nhau, ví dụ IOS trong tiếng Anh, OIN trong tiếng Pháp (Viết tắt từ tên Organization Internationale de Normalisation). Vì vậy, tên viết tắt ISO được dùng ở tất cả các quốc gia là thành viên của tổ chức này trên toàn thế giới.

Phân loại bộ danh mục tiêu chuẩn ISO

Tiêu chuẩn về Hệ Thống Quản lý chất lượng

Bộ tiêu chuẩn ISO 9000

Bao gồm 4 tiêu chuẩn chính ISO 9000, 9001, 9004 và 19011.

ISO/TS 16949

Được xây dựng bởi Hiệp hội ô tô quốc tế (IATF). IATF – The International Automotive Task Force. Tiêu chuẩn quy định kỹ thuật phù hợp với tiêu chuẩn HTQLCL ngành công nghiệp ô tô toàn cầu.

Ví dụ như: QS 9000 (Mỹ), VDA6.1 (Đức), EAQF (Pháp), AVSQ (Ý),… Mục đích loại bỏ nhiều chứng nhận nhằm thỏa mãn yêu cầu của nhiều khách hàng. Đây không phải là tiêu chuẩn bắt buộc cho các nhà sản xuất ôtô trên thế giới.

Phiên bản mới nhất được ban hành vào năm 2009 (ISO 16949:2009).

ISO/IEC 17021

Tiêu chuẩn Đánh giá sự phù hợp – yêu cầu đối với tổ chức đánh giá và chứng nhận hệ thống quản lý. ISO 17021:2011 là phiên bản mới nhất hiện tại.

Tiêu chuẩn về môi trường

Bộ tiêu chuẩn ISO 14000

Tiêu chuẩn về Hệ thống quản lý môi trường, bao gồm ISO 14001, 14004…

Tiêu chuẩn ISO 14064

ISO 14064 là tiêu chuẩn yêu cầu về phát thải khí nhà kính (KNK). Tiêu chuẩn được chia làm 3 phần từ cấp độ tổ chức đến dự án. Mỗi phần có một trọng tâm kỹ thuật khác nhau.

Tiêu chuẩn về An toàn thực phẩm

Bộ tiêu chuẩn ISO thực phẩm

Tiêu chuẩn về Hệ thống quản lý an toàn thực phẩm, bao gồm ISO 22000, 22002, 22003, 22004, 22005, 22006…

Tiêu chuẩn quản lý hoạt động đánh giá Hệ thống quản lý an toàn thực phẩm

Tiêu chuẩn quản lý hoạt động đánh giá hệ thống an toàn thực phẩm theo tiêu chuẩn ISO 22000. Phiên bản mới nhất hiện tại là ISO/TS 22003:2015.

Tiêu chuẩn phòng thí nghiệm

ISO 17025

Tiêu chuẩn về năng lực phòng thí nghiệm và hiệu chuẩn. Phiên bản mới nhất hiện nay là ISO 17025:2017.

ISO 15189

Hệ thống quản lý phòng thí nghiệm y tế (yêu cầu cụ thể về năng lực và chất lượng Phòng thí nghiệm Y tế). Phiên bản đầu tiên ban hành năm 2003. Trải qua thêm 2 phiên bản ban hành năm 2007 (có tiêu chuẩn quốc gia của Việt Nam tương đương là TCVN 7782:2008) và phiên bản năm 2012.

Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế đã chính thức ban hành phiên bản thứ 4 của tiêu chuẩn vào ngày 8/12/2022 là ISO 15189:2022. Phiên bản mới có 3 thay đổi chính cần đặc biệt lưu ý. Viện UCI sẽ cập nhật chi tiết trong những bài viết sắp tới.

Tổng Kết

Nếu bạn đang tìm hiểu về ISO nhưng chưa biết bắt đầu từ đâu. Một lời khuyên từ Viện UCI là bạn hãy tìm hiểu về ISO 9001 trước. Bởi vì đây là tiêu chuẩn cơ bản nhất và là nền tảng cho các tiêu chuẩn khác. Mọi người có thể tìm hiểu thông qua tài liệu PDF về tiêu chuẩn ISO 9001 đã được công bố để có cái nhìn rõ hơn về cấu trúc tiêu chuẩn cùng như các yêu cầu điều khoản của tiêu chuẩn.

Hoặc bạn có thể chọn tham gia ngay Khoá học Nhận thức Hệ thống quản lý chất lượng ISO 9001:2015 để được đội ngũ giảng viên Viện UCI hướng dẫn ngay nhé!